Skąd wzięli się Żydzi w Lipnie?

grudnia 18, 2018

W dawnym Lipnie, jak w wielu innych polskich miejscowościach, żyli wspólnie ludzie różnych wyznań i narodowości. Jedną z nich byli Żydzi, którzy mieszkali w naszym mieście wspólnie z katolikami, ewangelikami i prawosławnymi. Odegrali oni ważną rolę w historii naszego regionu.

(Panorama Lipna z XIX wieku, po prawej stronie widoczna synagoga)

Najstarsze wzmianki o Izraelitach w Lipnie pochodzą z roku 1677. Społeczność ta początkowo nie spotkała się z ciepłym przyjęciem mieszkańców innych narodowości. Szlachta dobrzyńska XVII wieku, na sejmiku ziemskim w Lipnie postulowała usunięcie z miasta Żydów osiadłych po wojnie ze Szwecją.

Okres po utracie niepodległości przez Polskę, to czas wzmożonego osadnictwa Żydów w Lipnie. Dogodne położenie miasta, na granicy zaboru rosyjskiego i pruskiego, stwarzało dla nich szansę na rozwój handlu wymiennego. Początkowo osiedlali się na obrzeżach miasta, w okolicznych wsiach pojawili się nieco później przede wszystkim w roli karczmarzy. Miasta królewskie, do których należało Lipno starały się bronić przed masowym osiedlaniem się Żydów, gdyż byli oni poważną konkurencją dla chrześcijańskich rzemieślników i handlarzy.

(Dane dotyczące zamieszkania Żydów w Lipnie)

(Żydowscy handlarze przed ratuszem na placu Dekerta)

W Lipnie, Żydzi osiedlali się najczęściej na ulicy Gdańskiej (dziś Mickiewicza), zwanej wtedy ulicą Żydowską. Ponadto jak wynika z ‘’Postanowienia Namiestnika Królestwa Polskiego z 25 maja 1824 roku w sprawie zamieszkania Żydów w Lipnie’’ otrzymali oni pozwolenie na nabywanie pustych placów, budowę domów oraz zamieszkanie na ulicach Tylnej, Koziej,Tasiemkowej, Nieszawskiej, Przekop oraz częściowo Toruńskiej. Pozostali Żydzi, mogli mieszkać w innych częściach miasta pod warunkiem posiadania 30 000 zł w gotówce. Byli to głównie bankierzy, właściciele fabryk i hurtowni. Ten przywilej dotyczył również ludzi nauki, np. medyków. Ponadto Żydzi chcący osiedlić się w częściach miasta zamieszkałych przez inne narodowości musiały dostosować się pod względem ubioru do chrześcijan oraz udowodnić znajomość języka: niemieckiego, polskiego lub francuskiego, przed specjalną komisją.